Wypadek przy pracy – postępowanie, konsekwencje i uprawnienia z tym związane

Wypadki przy pracy nie są rzadkością. Niektóre profesje są szczególnie na nie narażone. Mam tu na myśli np. budownictwo i kierowców zawodowych, ale wypadek może mieć miejsce tak naprawdę w każdej branży. Ten wpis wyjaśni Państwu co rozumiemy pod pojęciem „wypadek przy pracy” oraz jakie roszczenia ma pracownik w razie gdy ulegnie on wypadkowi.

Wypadek przy pracy – definicja

Wypadek przy pracy ma swoją definicję legalną. Za wypadek taki uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Co bardzo ważne, przyczyna zewnętrzna nie musi być jedyną przyczyną zdarzenia. Sąd Najwyższy w wielu swoich orzeczeniach wskazywał bowiem, że prócz czynników zewnętrznych, do powstania wypadku przy pracy mogą się przyczynić także czynniki wewnętrzne. Pod pojęciem czynniki wewnętrzne należy rozumieć przyczyny tkwiące w organizmie pracownika. Wystarczy aby przyczyna zewnętrzna miała wpływ na powstanie lub pogłębienie się stanu chorobowego pracownika, a  możemy mówić o wypadku przy pracy.

Związek zdarzenia z pracą ma miejsce:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek przy pracy może dotyczyć tak jednego pracownika, jak i być wypadkiem zbiorowym.

Z doświadczenia mogę wskazać, że najwięcej sporów sądowych sprowadza się do ustalenia czy wypadek przy pracy był rzeczywiście wynikiem działania przyczyny zewnętrznej.

Czy zawał serca może być uznany za wypadek przy pracy?

Tak, zawarł serca może być kwalifikowany jako wypadek przy pracy. Przy czym sądy podkreślają, że możemy tak przyjmować w przypadku wystąpienia szczególnych, nadzwyczajnych okoliczności towarzyszących świadczeniu pracy. Nie każdy zatem zawał mięśnia sercowego będzie stanowił wypadek przy pracy.

Czy samobójstwo może zostać uznane za wypadek przy pracy?

To zależy od okoliczności. Nie będzie wypadkiem przy pracy samobójstwo jeżeli doszło do niego w przypadku samoistnej choroby pracownika. Przykładowo w jednym z wyroków sąd nie uznał za wypadek samobójstwa, którego wyłączną przyczyną była choroba samoistna – psychoza paranoidalno-depresyjna o charakterze endogennym. Jeżeli jednak do samobójstwa dochodzi w związku z pracą, to wówczas samobójstwo może zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Zawsze decydują o tym okoliczności konkretnego przypadku.

Protokół powypadkowy a wypadek w czasie pracy

Zgodnie z przepisami, po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy. Ustawodawca zastrzegł na to termin maksymalnie nie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Na pracodawcy ciąży obowiązek jego zatwierdzenia. Wzór dokumentu znajduje się w specjalnym rozporządzeniu więc pod tym względem jest to ułatwienie dla zespołu powypadkowego.

Protokół powypadkowy trzeba doręczyć pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny. Pracodawca powinien tego dokonać jak najszybciej.

Trzeba podkreślić, iż protokół powypadkowy jest bardzo ważnym dokumentem w kontekście wypadku przy pracy. To na jego podstawie pracownik, względnie jego rodzina może ubiegać się o świadczenia odszkodowawcze. Z tego też względu uznanie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy wymaga szczegółowego uzasadnienia. Poza tym trzeba wskazać dowody stanowiących podstawę takiego ustalenia.

W orzecznictwie wskazano, że protokół powypadkowy stanowi dokument urzędowy, a zatem korzysta z podwyższonej mocy dowodowej.

Świadczenia z ZUS w razie wypadku przy pracy

W polskim systemie prawnym świadczenia z tytułu wypadku przy pracy są uregulowane w specjalnej ustawie. Ustawa ta potocznie nazywana jest ustawą wypadkową. Przepisy tej ustawy przewidują następujące świadczenia związane z omawianym wypadkiem:

• zasiłek chorobowy w wysokości 100 % podstawy wymiaru, który przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem,
• świadczenie rehabilitacyjne również w wysokości 100 % podstawy wymiaru,
• rentę z tytułu niezdolności do pracy trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy,
• rentę szkoleniową, jeżeli pracownika dotyczy konieczność przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie,
• zasiłek wyrównawczy, jeżeli wynagrodzenie poszkodowanego uległo obniżeniu,
• dodatek pielęgnacyjny jako dodatek do renty.

Trzeba jednak pamiętać, że ustawa przewiduje również sytuacje, w których pracownik co prawda uległ wypadkowi przy pracy ale żadnych świadczeń nie otrzyma. Mianowicie, te nie będą mu przysługiwać, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku pracy było:

• udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
• przyczynienie się w znacznym stopniu do wypadku pracownika w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych.

Na tym tle jest ogromna liczna sporów w sądzie.

Wypadek w pracy a odpowiedzialność pracodawcy

Dla pracodawcy nie mam dobrych wiadomości. Poza opisanymi wcześniej świadczeniami z ZUS, także pracodawca może być zobowiązany do zapłaty odszkodowania. Ponosi on bowiem odpowiedzialność uzupełniającą w stosunku do świadczeń wypłaconych ze środków publicznych. Pracodawca poniesie odpowiedzialność jeżeli szkoda pracownika nie zostanie pokryta ze świadczeń ZUS-owskich. Dlatego często odpowiedzialność pracodawcy nazywa się też wyrównawczą. Co ważne, pracownik może żądać odszkodowania uzupełniającego dopiero po rozpoznaniu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nie może domagać się niczego od pracodawcy wcześniej.

Oczywiście, nie w każdym przypadku pracodawca poniesie tą odpowiedzialność. Aby ją poniósł musi mu bowiem zostać udowodnione, że istnieje tzw. związek przyczynowy między ową szkodą a jego działaniem lub zaniechaniem. Związek ten nastąpi wówczas gdy na przykład pracodawca nienależycie wykonuje swoje obowiązki z zakresu BHP.

Pracownik, poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy może żądać od pracodawcy:

• odszkodowania uzupełniającego,
• renty wyrównawczej,
• zadośćuczynienia za krzywdę.

Jak Państwo widzicie ustawodawstwo w szczególny sposób reguluje kwestie związane z wypadkami przy pracy. Dla pracownika przewidziana jest duża grupa świadczeń z ZUS, a dodatkowo przepisy stwarzają możliwość dochodzenia roszczeń uzupełniających także od pracodawcy.