Czy podatek od spadków i darowizn się przedawnia?

Częstym pytaniem podatników jest to czy podatek od spadków i darowizn się przedawnia w sytuacji gdy np. spadkodawca zmarł wiele lat temu, a spadkobierca nie zgłosił nabycia rzeczy i praw urzędowi skarbowemu.
Odpowiedź jest twierdząca jeżeli mamy na myśli zobowiązanie z tytułu podatku od spadków i darowizn. Ono bowiem, jak wszystkie inne zobowiązania podatkowe, przedawnia się, konkretnie z upływem 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin podatku. Innymi słowy o przedawnieniu możemy mówić 1 stycznia, kolejnego po tym terminie, roku kalendarzowego.
Nie przedawnia się natomiast, co do zasady jeżeli organ nie ma wiedzy o przyjęciu spadku, samo „prawo” do opodatkowania nabycia rzeczy i praw w drodze spadku czy darowizny jeżeli zobowiązanie podatkowe nie powstało bo podatnik nie zgłosił nabycia organom skarbowym z uwagi na fakt, że normo dawca przewidział powstanie obowiązku podatkowego na nowo w określonych sytuacjach.

Data powstania obowiązku podatkowego
Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje, że obowiązek podatkowy np. z tytułu dziedziczenia następuje z chwilą przyjęcia spadku (art. 6 ust 1 ust 1). Zgodnie natomiast z art. 1015 kodeksu cywilnego chwilą przyjęcia spadku jest albo złożenie oświadczenia o jego przyjęciu, albo gdy takiego oświadczenia nie ma upływ 6 – miesięcznego terminu do złożenia tego oświadczenia, a ten rozpoczyna się z momentem gdy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jest to pierwszy moment, w którym dochodzi do powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn.
W takiej sytuacji podatnicy tego podatku są zobligowani do złożenia odpowiedniego zeznania podatkowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obliguje ich do tego ustawa o podatku od spadków i darowizn w treści art. 17 a.
Zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od spadków i darowizn powstaje w sposób o jakim mowa w art. 21 § 1 pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa czyli z dniem doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej to zobowiązanie podatkowe. Zgodnie zaś z art. 68 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe tego rodzaju nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Zaś jeżeli podatnik:
1)nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,
2)w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,
zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Jeżeli zatem nabycie spadku miało miejsce na przykład 10 lat temu i spadkobierca nie złożył zeznania podatkowego, a w związku z tym organ nie wydał decyzji w przedmiocie omawianego podatku, na kanwie cytowanych przepisów nie miałby możliwości zrobić tego po upływie tak długiego czasu.

Powstanie obowiązku podatkowego na nowo
Niestety ale upływ pięcioletniego terminu nie oznacza, że obowiązek podatkowy w podatku od spadku i darowizn z tytułu nabycia spadku wygasł. Przeciwdziała temu regulacja art. 6 ust 4 ustawy, która określa sytuacje, w których obowiązek podatkowy powstaje na nowo. Mianowicie, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia. W tym momencie podatnicy w ogóle nie mają obowiązku składania zeznania podatkowego.
W konsekwencji, nawet jeżeli organom nie przysługiwałoby prawo do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku od spadków i darowizn mając na uwadze datę przyjęcia spadku to organy nabywają ponownie takie prawo z momentem zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia bądź uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Co istotne, nie jest ważne jaki okres czasu upłynął od przyjęcia spadku do uregulowania kwestii związanej z jego nabyciem przed notariuszem/sądem, w myśl art. 6 ust 4 ustawy dochodzi bowiem do nowego stanu prawnego i odnowienia obowiązku podatkowego.
Tak na marginesie, powołany przepis statuuje dwa odrębne sposoby powstania obowiązku podatkowego. Pierwszy z nich wiąże się ze stwierdzeniem nabycia niezgłoszonego do opodatkowania spadku pismem, którym jest między innymi orzeczenie sądu, a drugi z faktem powołania się przez podatnika przed organem skarbowym na fakt nabycia wcześniej niezgłoszonego do opodatkowania spadku.
Zakładając zatem, że dochodzi do stwierdzenia nabycia spadku przez podatnika w drodze orzeczenia sądu, organ podatkowy odzyskuje niejako możliwość do ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Rozwiązanie to pozwala na opodatkowanie także takiego nabycia w drodze dziedziczenia, którego ujawnienie nastąpiło po upływie okresu przedawnienia ustalenia zobowiązania podatkowego w stosunku do pierwotnego obowiązku podatkowego.
Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 18 października 2018 r., sygn.akt I SA/Łd 475/18 “przepis art. 6 ust. 4 ustawy w sposób jednoznaczny reguluje sytuację, w której podatnik nie złożył stosownego zeznania i nawet wówczas, kiedy kompetencja organu podatkowego do ustalenia wysokości zobowiązania wygasła wskutek upływu terminów, o których stanowi art. 68 § 1 lub § 2 ordynacji podatkowej (odpowiednio 3 i 5 lat), obowiązek podatkowy zostaje odnowiony. Wówczas to organ, dysponując określonym pismem (orzeczeniem) – w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 zdanie pierwsze ustawy – lub powołaniem się – w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 zdanie drugie, odzyskuje kompetencje do ustalenia zobowiązania w terminie 3 lat (art. 68 § 1 ordynacji podatkowej)”.

Niezgłoszona darowizna będzie się wiązać z podobnymi konsekwencjami.

Jeżeli organ skarbowy wyda podatnikowi decyzję ustalającą wysokość należnego podatku od spadków i darowizn to wówczas dojdzie do przedawnienia o ile upłynie 5 lat, od końca roku kalendarzowego, w którym podatek miał być zapłacony.

Reasumując, moment przyjęcia spadku nie jest jedyną okolicznością skutkującą powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Ustawa przewiduje bowiem sytuacje, w których obowiązek ten powstaje na nowo. Tym samym termin przedawnienia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn biegnie od początku.