Rezydencja podatkowa – co to jest, czyli wszystko co musisz o niej wiedzieć

Rezydencja podatkowa to bardzo ważne pojęcie dla wszystkich tych, którzy czerpią przychody ze źródeł położonych w innym kraju niż państwo ich miejsca zamieszkania. Nie zliczę ilości pytań kierowanych do mnie przez podatników, a wynikających z niepewności co do tego gdzie mają rezydencję podatkową, a w konsekwencji gdzie i jak muszą opodatkować swoje przychody. W poniższym wpisie postaram się wyjaśnić Państwu czym ona jest.

Rezydencja podatkowa

W myśl polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych rezydent podatkowy to osoba, która podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Nieograniczony obowiązek podatkowy skutkuje najprościej mówiąc tym, że musimy zapłacić podatek w kraju od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.

Art. 3 ust 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych  mówi, że za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Wystarczy zatem, że którykolwiek z tych warunków zostanie spełniony aby mówić, że rezydencja podatkowa danej osoby była właśnie w Polsce. Często popełnianym błędem w myśleniu podatnika jest to, że skoro nie przebywał na terenie kraju przez 183 dni w roku podatkowym, to nie ma w Polsce rezydencji podatkowej. Nic bardziej mylnego gdyż można być tutaj krócej niż pół roku i zostać uznanym za rezydenta w RP.

Ale po kolei wyjaśnijmy każdą z przesłanek. Zacznę może od centrum interesów gospodarczych, jak definiuje się je w orzecznictwie jest to „miejsce prowadzenia działalności zarobkowej (stanowiącej główne źródło dochodu) oraz posiadanych składników majątku nieruchomego i ruchomego, inwestycji, rachunków bankowych. Centrum interesów gospodarczych może stanowić także miejsce, z którego podatnik zarządza swoim majątkiem (tak np. wyrok WSA w Warszawie z 20.04.2016 r., III SA/Wa 1562/15). Przykładowo jeżeli podatnik wykonuje pracę zdalną z terytorium Hiszpanii, można uznać, że tam jest jego centrum interesów gospodarczych właśnie. Ważne jest też gdzie są zlokalizowane inwestycje takiej osoby czy gdzie chociażby wykupiła polisy ubezpieczeniowe.

Zwróćmy jednak uwagę, że ustawa mówi także o centrum interesów osobistych i to jest niejednokrotnie trudniejsze do zrozumienia czy też ustalenia. Jak bowiem wskazano w nauce prawa “pojęcie centrum interesów życiowych jest dość ogólne, a jego zakres znaczeniowy jest nieostry. (…) Duże znaczenie dla ustalenia, gdzie dana osoba ma miejsce zamieszkania, mają przesłanki subiektywne (zamiar danej osoby). Istnienie, bądź nie, tych subiektywnych przesłanek może być oceniane na podstawie dających się zaobserwować obiektywnie zachowań danej osoby”( tak A. Bartosiewicz, R. Kubacki, PIT. Komentarz., LEX, 2013). Stąd też często rezydent podatkowy w RP dowiaduje się o tym post factum ponieważ uważał, że skoro nie przebywał w kraju 183 dni i pracuje cały czas za granicą, to nie ma w Polsce obowiązku podatkowego. Tak jednak bardzo często nie jest. Przez centrum interesów osobistych należy rozumieć przede wszystkim powiązania rodzinne. Polski fiskus dużą uwagę zwraca właśnie na miejsce zamieszkania rodziny czyli żony bądź męża i dzieci, wiążąc z tym faktem bardzo często miejsce zamieszkania podatnika właśnie. Ważne jest też gdzie podatnik uprawia hobby, gdzie angażuje się w działalność kulturalną czy obywatelską, gdzie ma przyjaciół czy majątek.

Warto także wiedzieć, iż fakt, że osoba posiada nieruchomości w danym państwie nie oznacza, że rezydencja podatkowa jest w tym kraju. Można bowiem posiadać nieruchomości w różnych krajach i nie musi to oznaczać, że w każdym z tych krajów podatnik zamieszkuje choć oczywiście może tak być, że w jednym z nich zamieszkuje.

W każdym razie analizując gdzie jest miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych należy dokonać całościowej oceny stanu faktycznego ponieważ to całokształt powiązań gospodarczych i osobistych decyduje o naszej rezydencji.

Uwaga: Wystarczy, że w Polsce podatnik ma jedno z tychże centrów (centrum interesów osobistych lub gospodarczych), aby uznać, że jego rezydencja podatkowa jest w Polsce.

Kolejną przesłanką, najłatwiejszą do oceny jest kryterium 183 dni pobytu w roku kalendarzowym. Warto wiedzieć, iż do dni pobytu wliczana jest każda część dnia. Według oficjalnych reguł do liczby dni pobytu wlicza się  dzień przybycia i wyjazdu z kraju. Podobnie dolicza się dni pobytu wolne od pracy. Natomiast okres 183 dni nie musi być ciągły, jest to po prostu suma dni w danym roku kalendarzowym.

Temat ten jest na tyle złożony, że jest przedmiotem wielu wypowiedzi eksperckich w prasie. W najnowszym kwartalniku Monitora Prawniczego nr 2/2024 znajdziecie Państwo artykuł mojego autorstwa pn. Wynagrodzenia z tytułu umów o pracę, zlecenia, o dzieło i podobnych obywatela Ukrainy w świetle umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, w którym omówiłam tą problematykę. Przedmiotem mojego zainteresowania w tym artykule był obywatel Ukrainy jako rezydent podatkowy RP w kontekście miejsca opodatkowania dochodów z różnych źródeł. Natomiast artykuł ten traktuje także ogólniej o samej rezydencji podatkowej. Szczegóły znajdziecie Państwo w zakładce publikacje.

Rezydent podatkowy

Jak już Państwo na pewno odkodowaliście rezydent podatkowy w RP to podatnik płacący tu podatki. Nie ma znaczenia jego obywatelstwo czy liczba obywatelstw. Rezydentem podatkowym w Polsce może być Polak, Anglik, Australijczyk i osoby o podwójnym obywatelstwie. Poza wyżej wyjaśnionymi przesłankami nic innego nie ma wpływu na ustalenie miejsca zamieszkania dla celów podatkowych.

Natomiast chciałabym odnieść się do często pojawiającego się od Państwa pytania czy jest możliwa zmiana rezydencji podatkowej. Oczywiście, że tak rezydencja podatkowa może się zmienić wraz ze zmianą np. ośrodka interesów życiowych, przy czym może się to odbyć tak z końcem roku podatkowego, jak i po nim. Rezydent podatkowy Polski przestanie nim być jeżeli np. przeniesie ognisko domowe z RP do innego kraju nie pozostawiając tutaj swoich spraw gospodarczych. Niezależnie od tego czy poinformuje o tym polskie organy skarbowe czy też nie. Naturalnie przenosząc się za granicę rekomendowanym jest złożenie druku ZAP-3 ale jeżeli podatnik tego nie uczyni nie ma to i tak wpływu na określenie miejsca jego zamieszkania dla celów podatkowych.

Należy jednak pamiętać, że dla pracodawców czy zleceniodawców to gdzie dana osoba ma rezydencję nie jest bez znaczenia. W wielu przypadkach pojawia się dla nich bowiem konieczność pobrania podatku u źródła. Obowiązek ten aktualizuje się w stosunku do osób niebędących rezydentami podatkowymi w przypadku wypłaty przez polski podmiot określonych przychodów takich jak wypłacane odsetki, należności z praw autorskich, umowy zlecenia, świadczenia z tytułu świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze.

Jak Państwo widzą rezydencja podatkowa to nie tylko zwykle, nieznaczące pojęcie. To kluczowa kwestia dla ustalenia miejsca opodatkowania naszych dochodów. Proszę jednak pamiętać, że ustalając ją musimy wziąć pod uwagę nie tylko polskie przepisy ale także postanowienia właściwych umów podatkowych. Kwestia ta jest istotna nie tylko dla samego podatnika ale także dla polskich podmiotów wypłacających rezydentom i nierezydentom różnorakie świadczenia.