Nieodpłatny dział spadku a podatek od spadków i darowizn

Dział spadku może mieć tak charakter nieodpłatny, jak i odpłatny. Możliwy jest on w drodze umowy pomiędzy spadkobiercami bądź w ramach postępowania sądowego. Co do zasady, nieodpłatne czynności prawne takie jak dziedziczenie, darowizna czy nieodpłatne zniesienie współwłasności podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Z uwagi na częstotliwość zawierania umów, na mocy których spadkobiercy nieodpłatnie czy też częściowo nieodpłatnie dokonują działu spadku wskazanym jest wyjaśnić czy ta czynność także podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Niniejszy wpis ma odpowiadać na pytania o podatek od spadków, z którymi się spotykam.

Dział spadku

Dział spadku może nastąpić poprzez:
– podział fizyczny rzeczy wspólnej, czyli np. podzielenie jednej nieruchomości na kilka mniejszych,
– sprzedaż rzeczy wspólnej,
– przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli.
W praktyce z nieodpłatnym działem spadku mamy do czynienia zwykle tam gdzie masa spadkowa jest niewielka tj. obejmuje na przykład jedno mieszkanie, a spadkobierców jest kilku i zaliczają się oni do kręgu najbliższej rodziny. W takiej sytuacji często uzgadniają oni, że lokal będzie przyznany jednemu z nich bez obowiązku spłaty udziałów pozostałych spadkobierców i w takim przypadku właśnie mamy do czynienia z nieodpłatnym działem spadku. Dział spadku może mieć postać umowy pomiędzy spadkobiercami, albo orzeczenia sądu.

Podatek od spadku

Często pytają Państwo jaki jest podatek od spadku albo jaki jest podatek od działu spadku. Wyjaśniam, zatem, że art. 1 ust 1 ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn stanowi, że podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1) dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2) darowizny, polecenia darczyńcy;
3) zasiedzenia;
4) nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6) nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

W art. 1 a z kolei ustawodawca postanowił, że przepisy ustawy o nieodpłatnym zniesieniu współwłasności stosuje się odpowiednio do nieodpłatnego nabycia własności rzeczy wspólnej (wspólnego prawa majątkowego) albo jej części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność oraz do wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli. Bezspornie nie wymienił zatem wśród tych czynności opodatkowanych przedmiotowym podatkiem nieodpłatnego działu spadku pomimo, że kodeks cywilny przewiduje możliwość nie tylko nieodpłatnego zniesienia współwłasności ale i działu spadku, do którego nota bene stosuje się przepisy o zniesieniu współwłasności.
Nie ma co do zasady sporu wokół tego, że katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn jest katalogiem zamkniętym. Wobec czego, wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią jedyne przypadki podlegające opodatkowaniu tym podatkiem.
Tym samym, nieodpłatny dział spadku jako niewymieniony w tym katalogu nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. To, że podatek od spadków i darowizn nie obejmuje działu spadku potwierdził m.in. w wydanej interpretacji Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, sygn. IBPBII/1/436-133/14/MCZ.
Również częściowy dział spadku, jako czynność niewymieniona w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn (tak. w interpretacja indywidualna z dnia 6 lipca 2012 r., znak IPTPB2/436-49/12-2/KK). Podatek od spadków i darowizn nie obejmuje zatem aby pełnego ani częściowego działu spadku. Nie obejmuje także uzupełniającego działu spadku, albowiem stanowi on tak naprawdę częściowy podział spadku.

Reasumując, nieodpłatny dział spadku, niezależnie od tego czy następuje na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami czy na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców, nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Podatek od spadku przybliżony Państwu powyżej nie dotyczy natomiast odpłatnego działu spadku. Niniejszy wpis nie obejmuje także zagadnień takich jak poczynione za życia przez spadkodawcę darowizny a spadek. Darowizna a spadek to temat na zupełnie inne opracowanie.

Wpis aktualizowany 20.06.2024.