Poręczenie cywilne a poręczenie wekslowe

Poręczenie stanowi dla wierzyciela dodatkowe zabezpieczenie zobowiązania, które udziela mu osoba trzecia. Może mieć ono charakter umowy nazwanej, uregulowanej szczegółowo w Kodeksie cywilnym, jak również przybrać postać instytucji prawnej szczególnego rodzaju, która uregulowana została w ustawie Prawo wekslowe i czekowe.
Instytucje te mają jednakowy cel aczkolwiek występuje pomiędzy nimi wiele różnic.

Poręczenie cywilne
Zgodnie z art. 876 § kodeksu cywilnego przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Oświadczenie wierzyciela natomiast może przyjąć dowolną postać.
Bezdyskusyjnie pisemne oświadczenie poręczyciela nie musi zawierać słowa “poręczam” czy też innego równoznacznego, musi natomiast z niego wynikać, że poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać oznaczone zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik tego zobowiązania nie wykonał.
Poręczyć można za dług istniejący ale i przyszły – wówczas do wysokości z góry oznaczonej. Dopuszczalne jest poręczenia czasowe, ale taka jego postać musi wyraźnie wynikać z treści poręczenia. Odpowiedzialność poręczyciela obejmuje co do zasady cały jego majątek, nie ma jednakże przeszkód żeby ją ograniczyć tylko do poszczególnych składników majątku poręczyciela np. nieruchomości, pojazdów, wierzytelności itd.
Generalna zasada jest taka, że zobowiązanie poręczyciela nie może wykraczać poza zakres zobowiązania głównego, chyba, że poręczyciel wyraził na to zgodę, może natomiast zostać w stosunku do niego ograniczone.
Pamiętać należy przy tym, że wszczęcie postępowania upadłościowego wobec dłużnika głównego czy zawarcie układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym nie wyłącza możliwości dochodzenia wierzytelności od poręczyciela ani też nie redukuje tej odpowiedzialności do poziomu wierzytelności objętej układem.
Zaspokojenie wierzyciela przez poręczyciela nie powoduje jednak wygaśnięcia długu głównego. Poręczyciel wstępuje z mocy ustawy w prawa zaspokojonego wierzyciela do wysokości spełnionego świadczenia i może żądać od dłużnika wszystkiego, co sam świadczył wierzycielowi z tytułu długu głównego (art. 518 § 1 pkt 1 kodeksu cywilnego).

Poręczenie wekslowe (awal)
Zgodnie z art. 30 ustawy Prawo wekslowe i czekowe zapłatę wekslu można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całości sumy wekslowej lub co do jej części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba podpisana na wekslu np. indosant.
Poręczenie wekslowe może być udzielone zarówno na wekslu zupełnym, jak i na wekslu in blanco – na samym wekslu (z przodu lub tyłu) oraz na przedłużku. Roli przedłużka nie spełnia odrębny dokument nawet jeżeli zostanie zatytułowany poręczeniem wekslowym. Poręczenie zawarte w takim dokumencie jest nieważne (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 5 września 1997 r., III CKN 158/97 i dnia 31 stycznia 2007 r., II CSK 426/06). Poręczenie może być udzielone również na wtóropisie weksla, a także na odpisie. Oznacza się je albo słowem „poręczam” lub innym równoznacznym jak np. „per aval”, „aval”, „ręczę”, „gwarantuję”, „jako współodpowiedzialny”. Każde z tych słów może zostać nadrukowane, umieszczone mechanicznie, np. odbite stemplem czy napisane ręcznie przez awalistę lub inną osobę, istotne jest tylko to aby pod nim znalazł się nakreślony przez poręczyciela własnoręczny podpis.
Jest ono bezwarunkowe co oznacza, że nie można uzależnić poręczenia wekslowego od spełnienia jakiegokolwiek warunku.
Co więcej poręczenie wekslowe jest nieodwoływane. Nawet wówczas gdy poręczyciel poręczył na wekslu in blanco nie może raz udzielonego poręczenia odwołać.
Możliwe jest udzielenie poręczenia przez kilka osób w taki sposób, że wszystkie one poręczą za tę samą osobą lub każda z nich za inną. Nie ma także przeszkód aby każdy poręczyciel poręczył za część zobowiązania do różnej wysokości.
Poręczenie możliwe jest w każdym momencie, nawet przed złożeniem na wekslu podpisu osoby, za którą poręczyciel poręcza przy czym w takim przypadku warunkiem powstania zobowiązania poręczyciela jest to aby podpis osoby, za którą poręcza też znalazł się na wekslu.

Różnice pomiędzy poręczeniem cywilnym a awalem
Poręczenie cywilne za dług przyszły jest możliwe tylko do wysokości z góry oznaczonej, zaś poręczenie wekslowe za spłatę długu przyszłego nie wymaga określenia tejże kwoty. Co istotne, w przypadku poręczenia za dług przyszły jest możliwe jego odwołanie w każdym czasie przed powstaniem zobowiązania, awalista natomiast nie ma możliwości odwołania udzielonego poręczenia wekslowego.
Ustawodawca przyznał także obu tym poręczycielom odmienne uprawnienia w zakresie zarzutów jakimi mogą oni bronić się wobec wierzyciela, mianowicie poręczyciel cywilny może podnosić wszelkie zarzuty jakie tylko przysługują dłużnikowi (art. 883 kodeksu cywilnego), zaś poręczyciel wekslowy nie może zasłaniać się zarzutami opartymi na stosunkach osobistych pomiędzy nim a wystawcą weksla.
Zgodnie z art. 32 ustawy Prawo wekslowe i czekowe zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej, a zatem jest to zobowiązanie samodzielne, natomiast poręczyciel cywilny nie odpowiada jeżeli zobowiązanie dłużnika głównego jest nieważne.
Kolejną różnicą jest to, że awalista odpowiada jak dłużnik solidarny, a poręczyciel cywilny odpowiada jak współdłużnik solidarny jeżeli nie poczyniono odmiennego zastrzeżenia.

Konkludując można stwierdzić, że poręczenie wekslowe jest lepszą formą zabezpieczenia dla wierzyciela niż poręczenie cywilne. Tym niemniej obie te instytucje ułatwiają dochodzenie wierzycielowi roszczeń zwiększając m.in. krąg osób odpowiedzialnych za zapłatę długu, a więc obie z punktu widzenia jego interesów są korzystne.