Przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym przewidują możliwość nakładania kar pieniężnych o charakterze administracyjnym. Kary te nakładane są za różnorakie naruszenia obowiązków lub warunków wykonywania transportu na kierującego pojazdem, osobę zarządzającą przedsiębiorstwem lub osobę zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie, względnie każdą inną osobę wykonującą czynności związane z przewozem drogowym.
Przedmiotem niniejszego wpisu będzie kwestia przedawnienia tego rodzaju kar pieniężnych.
Uwagi ogólne
Na samym wstępie podkreślić należy, że kwestia przedawniania kar nakładanych na podstawie ustawy o transporcie drogowym uzależniona jest od rodzaju kary, a właściwie rodzaju przewinienia, ukaranego podmiotu ale także w określonych przypadkach – od daty jej nałożenia. Generalnie przepisy ustawy wprost stanowią w art. 95 b i 95 e, że w przypadku naruszenia przepisów art. 8-11, art. 13-17, art. 19-21 i art. 24-27 rozporządzenia nr 181/2011 przez przewoźnika drogowego lub podmiot zarządzający dworcem albo w przypadku gdy na przykład właściciel dworca nie dostosuje go do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej – kary pieniężnej nie nakłada się jeżeli od dnia popełnienia czynu upłynęło odpowiednio 2 lata lub 5 lat, a wymierzonej kary pieniężnej, nie pobiera się po upływie 5 lat od dnia wydania ostatecznej decyzji o nałożeniu kary. W pozostałym zakresie ustawodawca wprost nie wypowiedział się co do przedawnienia innych niż wymienione kar.
Tym niemniej, jeżeli chodzi o kary pieniężne nakładane w związku z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego takie jak np. za wykonywanie transportu drogowego bez zezwolenia lub licencji, niepoddanie się lub uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli w całości lub w części, wykonywanie przewozu drogowego w czasie obowiązywania ograniczeń oraz zakazów ruchu niektórych rodzajów pojazdów na drogach, wykonywanie przewozu drogowego rzeczy lub osób bez obowiązkowej kwalifikacji wstępnej lub obowiązkowego szkolenia okresowego kierowcy itp. sytuacja będzie wyglądała odmiennie jeżeli kara ta nałożona została przed dniem 31 grudnia 2010 roku, a inaczej gdy miało to miejsce już po tej dacie.
Przedawnienie kary nałożonej po 31 grudnia 2010 r.
Kary administracyjne stanowią dochód budżetu państwa. Powyższa kwestia nasuwa automatycznie w pierwszej kolejności założenie, iż karty za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego przedawniają się zgodnie z zapisami Ordynacji podatkowej. Nic jednak bardziej mylnego, albowiem w myśl art. 93 ust 7 ustawy o transporcie drogowym do kar pieniężnych przewidzianych niniejszą ustawą nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.). Poza tym, jak wyżej wspomniano, w żadnym innym przepisie ustawy nie przewiduje się przedawnienia kar, poza oczywiście sygnalizowanymi wyjątkami. Oznacza to tym samym, że w aktualnym stanie prawnym kary nakładane na kierującego pojazdem, osobę zarządzającą przedsiębiorstwem lub osobę zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie, względnie każdą inną osobę wykonującą czynności związane z przewozem drogowym, nie przedawniają się. Konkluzja ta nie rodzi wątpliwości ani u przedstawicieli nauki prawa, ani też w orzecznictwie sądowym. I tak np. Naczelny Sąd Administracyjny w tezie trzeciej wyroku z dnia 14 listopada 2014 r., wydanego w sprawie II GSK 1693/13 wyraźnie wskazał, że regulacja art. 93 ust 7 wyklucza możliwość stosowania przepisów ordynacji podatkowej w postępowaniu w zakresie kar pieniężnych, a w konsekwencji również przepisów regulujących przedawnienie zobowiązań podatkowych. Na pewno można dyskutować nad zasadnością czy po prostu zwykłą sprawiedliwością tego rozwiązania, skoro co do zasady należności budżetu państwa również ulegają przedawnieniu. Tym niemniej jednak, mając na uwadze fakt, iż są to należności o charakterze administracyjnym, a zatem nie jest możliwe stosowanie chociażby w drodze analogii przepisów Kodeksu cywilnego o przedawnieniu, sama ustawa o transporcie drogowym, poza drobnymi wyjątkami, w ogóle możliwości przedawnienia nie przewiduje zakazując jednocześnie stosowania przepisów działu III Ordynacji Podatkowej, stanowisko o nieprzedawnieniu się tego rodzaju należności jest w zasadzie bezdyskusyjne.
Przedawnienie kary nałożonej przed 31 grudnia 2010 r.
Wyjaśnić trzeba, że odpowiednik art. 93 ust 7 pojawił się wcześniej w ustawie w tym samym artykule ale w ust 11. Dokładniej rzecz biorąc, ów art. 93 ust 11 został do ustawy o transporcie drogowym wprowadzony dopiero przez art. 5 pkt 12 lit d ustawy z dnia 29 października 2010 roku o zmianie Prawo – o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Przed nowelizacją, w ustawie nie istniała w ogóle regulacja wyłączająca stosowanie do kar administracyjnych przepisów Ordynacji podatkowej. To powodowało, że w judykaturze tego rodzaju kary pieniężne kwalifikowano jako niepodatkowe należności budżetowe (patrz chociażby wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt II GSK 1020/10).
Co bardzo istotne, wspomniany przepis (art. 93 ust 11) zaczął obowiązywać dopiero z dniem 31 grudnia 2010 roku. Tym samym zatem do tego czasu stosowanie Ordynacji nie było wyłączone. Wręcz przeciwnie za ugruntowany należy uznać pogląd o istnieniu swego rodzaju domniemania podlegania wszelkich należności publicznoprawnych przepisom Ordynacji podatkowej, które może zostać uchylone wyłącznie poprzez wprowadzenie do danego aktu odrębnych szczegółowych regulacji prawnych (tak A. Hula: Świadczenia, do których stosuje się Ordynację podatkową (w:) Księga jubileuszowa Profesora Marka Mazurkiewicza, Wrocław 2001, s. 267). Z kolei Ordynacja podatkowa reguluje zagadnienia związane z przedawnieniem w przepisach art. art. 68 i 69, 70 i 70 a. W świetle tych regulacji zobowiązania te przedawniają się z upływem lat 5 od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności kary. Tym samym, przed dniem nowelizacji nie było uzasadnionych podstaw do odmowy uznania, że nałożone na podstawie ustawy o transporcie drogowym kary pieniężne, nie ulegają przedawnieniu. Wręcz przeciwnie uzasadnionym jest wniosek, że ulegają one przedawnieniu wg reguł określonych w Ordynacji podatkowej. Warto wiedzieć, że stanowisko to podzielają sądy administracyjne podkreślając niejednokrotnie w wydawanych wyrokach, iż nie jest dopuszczalne przyjęcie, że w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2010 r., kara pieniężna nałożona jako sankcja za nieprzestrzeganie postanowień prawa publicznego nie mogła nigdy ulec przedawnieniu (patrz np. WSA w Łodzi w wyroku z dnia 14 stycznia 2015 r. w sprawie I SA/Łd 1066/14 czy też wyrok WSA w Szczecinie z dnia 23 maja 2017 r., sygn.akt I SA/Sz 282/17).
Pomimo upływu prawie lat 9 od nowelizacji ustawy zdarza mi się mieć do czynienia z sytuacją, gdy kara nałożona przed 2010 roku choć co do zasady podlegająca przedawnieniu jeszcze się nie przedawniła, a to z uwagi na przerwy w biegu przedawnienia wywołane zastosowaniem środka egzekucyjnego.
Reasumując, kara nałożona – za wykonywanie transportu drogowego bez zezwolenia lub licencji, niepoddanie się lub uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli w całości lub w części, wykonywanie przewozu drogowego w czasie obowiązywania ograniczeń oraz zakazów ruchu niektórych rodzajów pojazdów na drogach, wykonywanie przewozu drogowego rzeczy lub osób bez obowiązkowej kwalifikacji wstępnej lub obowiązkowego szkolenia okresowego kierowcy itp. – przed dniem 31 grudnia 2010 roku przedawnia się, zaś nałożona po tej dacie nie ulega przedawnieniu.
