Lokatorzy z przydziału

Po dziś dzień spotykać wciąż jeszcze można wydawane przed laty przez terenowe organy administracji państwowej, a później również organy samorządowe decyzje administracyjne z mocy, których osoby w nich wymienione miały prawo zamieszkiwania w określonym lokalu. Wiele takich osób, względnie osób, które po ich śmierci wstąpiły w ich miejsce, zamieszkuje w lokalach do chwili obecnej. Potocznie o takich osobach mów się lokatorzy z przydziału a przedmiot najmu jest określano jako lokal kwaterunkowy.

Przydział lokali na mocy decyzji administracyjnej

Tego rodzaju publiczną gospodarkę lokalami mieszkalnymi wprowadził w Polsce dekret z dnia 21 grudnia 1945 r. o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu mający zapewnić obywatelom możliwości kwaterunku w związku z uszczuplonymi wskutek wojny zapasami lokali. Administracyjny przydział lokali utrzymała kolejna ustawa z dnia 30 stycznia 1959 Prawo lokalowe, która w art. 2.1 stanowiła, że stosunek najmu lokali i budynków zawiązuje się na podstawie umowy najmu albo na podstawie decyzji o przydziale lokali lub budynków. Dodatkowo przepis ten precyzował, iż stosunek najmu na podstawie decyzji o przydziale zawiązuje się z dniem objęcia lokalu lub budynku. Jeszcze ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 roku Prawo lokalowe stanowiła, że najem lokalu lub budynku wynikał z umowy najmu ale też ze wspomnianej wcześniej ostatecznej decyzji administracyjnej o przydziale lokalu lub budynku. Ustawa ta nie zawierała już jednak regulacji, zgodnie z którą datę początkową najmu stanowiło objęcie lokalu przez najemcę, w związku z czym przyjmowano, iż stosunek najmu nawiązywał się z chwilą gdy decyzja taka stała się ostateczna.
Kolejna ustawa z dnia 23 marca 1990 r. o zmianie ustawy – Prawo lokalowe w art. 2 przesądzała, że najem lokali użytkowych i budynków, nawiązany na podstawie decyzji administracyjnych o przydziale wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy, trwa nadal na warunkach dotychczasowych; od dnia wejścia w życie ustawy podlega on przepisom Kodeksu cywilnego, w szczególności co do sposobu jego rozwiązania. Finalnie, dopiero ustawa z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych zawierała regulacje, w myśl których najem mógł zostać zawiązany jedynie na podstawie umowy, a nie władczego rozstrzygnięcia organu państwowego.
Tak więc począwszy od 1945 roku do 1994 roku podstawą najmu mogła być decyzja kwaterunkowa, co w oczywisty sposób przekłada się na dużą skalę lokatorów i ich sukcesorów wywodzących obecnie swoje prawo do lokalu właśnie z tego rodzaju rozstrzygnięć o charakterze administracyjnym.

Decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego nadal ważna

Postanowiłam przybliżyć genezę tej instytucji (lokatorzy z przydziału) ponieważ niejednokrotnie spotkałam się z wątpliwościami, a nawet poglądem, że decyzje administracyjne o przydziale już nie obowiązują, w związku z czym właściciel lokalu czy też jego nabywca ma prawo zawrzeć z zamieszkującym go lokatorem nową umowę najmu. Nic bardziej mylnego jako, że art. 56 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych wprost stanowi, że najem nawiązany na podstawie decyzji administracyjnych o przydziale lub na podstawie innego tytułu prawnego przed wprowadzeniem w danej miejscowości publicznej gospodarki lokalami albo szczególnego trybu najmu jest, w rozumieniu ustawy, najmem umownym zawartym na czas nie oznaczony. Dotyczy to również postanowienia organu do spraw lokalowych o przekwaterowaniu do określonego lokalu zastępczego, które jest analogiczne do skutków przydziału jeżeli tylko lokal objęty był publiczną gospodarką lokalami (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24.01.1996 w sprawie III CZP 195/95).
Faktem jest, że obecnie obowiązująca ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego nie odwołuje się już w żaden sposób do decyzji przydziałowych, aczkolwiek nie oznacza to, że stosunek najmu powstały na podstawie tych decyzji nagle od czasu wejście w życie ustawy przestał istnieć. Ustawa nie odnosi się do decyzji albowiem na podstawie cytowanego wyżej art. 56 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych mamy od dawna do czynienia w takim przypadku z najmem umownym.

Aktualne skutki decyzji o przydziale lokali dla ich właścicieli

Tym samym osoby zamieszkujące w lokalu na podstawie decyzji kwaterunkowej są najemcami tego lokalu ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami i to takimi samymi najemcami jak ktoś kto w obecnych realiach zawiera z właścicielem umowę najmu.
Tymi najbardziej dotkliwymi, z punktu widzenia wynajmujących, konsekwencjami są:
– określone przepisem art. 8 a i 9 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych zasady podwyższania stawki czynszu,
– określone art. 11 powyższej ustawy możliwości jej wypowiedzenia przez wynajmującego.
Także wówczas gdy dany lokal zmieni właściciela pomiędzy nabywcą a lokatorem z przydziału trwa stosunek najmu w niezmienionej postaci, co wynika wprost z regulacji art. 678 § 1 kodeksu cywilnego, który to przepis stanowi, że w razie zbycia rzeczy najętej w czasie trwania najmu nabywca wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy.