Praca zdalna w Polsce dla zagranicznej firmy

W dobie epidemii praca zdalna zyskuje na popularności. Pracę w tym trybie można świadczyć zarówno na rzecz polskiego, jak i zagranicznego pracodawcy. Obecnie nie jest niecodzienną sytuacją taka, w której zatrudnia nas podmiot mający siedzibę przykładowo w innym kraju Unii Europejskiej, choć praca ta jest świadczona na terytorium kraju. Praca w Polsce, z zagranicznymi zarobkami, na pewno ma wciąż jeszcze walor opłacalności.
Przedmiotem niniejszego wpisu będzie przybliżenie kwestii związanych z podleganiem ubezpieczeniom społecznym i obowiązkowi podatkowemu w sytuacji świadczenia pracy zdalnej w Polsce dla zagranicznej firmy.

Praca zdalna dla firmy zagranicznej a podleganie ubezpieczeniom społecznym

Jeżeli praca zdalna jest wykonywana w Polsce, najczęściej po prostu w miejscu zamieszkania pracownika, ale na rzecz pracodawcy zagranicznego, który nie ma tu siedziby czy oddziału, zachodzi konieczność ustalenia, w jakim kraju pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym tj. czy w miejscu świadczenia pracy czy w miejscu siedziby pracodawcy. Z pomocą przychodzi ubezpieczonym w takiej sytuacji rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Główną regułą z niego płynącą jest ta, że ubezpieczony podlega ustawodawstwu tylko jednego z krajów, nie jest zatem dopuszczalne podwójne obciążanie zainteresowanego z racji konieczności podlegania systemowi zabezpieczenia społecznego więcej aniżeli jednego państwa członkowskiego. Przepisy rozporządzenia w dalszej części pozwalają ustalić, które ustawodawstwo jest w tej sytuacji właściwe. I tak, w myśl art. 11 ust 3 lit a tego rozporządzenia osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. Z literalnego brzmienia niniejszego przepisu wynika zatem, iż decydujące dla miejsca podlegania ubezpieczeniom społecznym jest miejsce świadczenia pracy, a nie siedziba pracodawcy. Reguła ta zwana zasadą lex loci laboris była wielokrotnie artykułowana w judykaturze czego przykładem może być np. teza wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 września 2017 r., sygn.akt III AUa 1309/17. Tak więc w analizowanym przypadku polski pracownik będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę zawartej z zagranicznym przedsiębiorcą, w Polsce.
Na marginesie zaakcentuję, że wyjątkiem od tej reguły tj. podlegania systemowi ubezpieczeń w miejscu pracy (niekoniecznie będącemu w Polsce) jest podleganie nadal polskiemu ubezpieczeniu społecznemu obywatela polskiego zatrudnionego za granicą w wypadku krótkotrwałego wysłania przez polskiego pracodawcę (mającego w Polsce siedzibę lub przedstawicielstwo) w ramach istniejącej umowy o pracę lub jego oddelegowania do pracy na rzecz podmiotu powiązanego z pracodawcą polskim. Osoba wykonująca działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy prowadzącego normalnie tam swą działalność, która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego w celu wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana po to, by zastąpić inną osobę.
Powstaje jednak pytanie, kto te obowiązki ubezpieczeniowe ma wykonać, skoro pracodawca jest podmiotem zagranicznym i nie ma w Polsce żadnego przedstawicielstwa. Na to pytanie odpowiada lektura rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które stanowi, iż pracodawca, którego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdują się poza terytorium właściwego państwa członkowskiego, zobowiązany jest do wypełniania wszystkich obowiązków wynikających z ustawodawstwa mającego zastosowanie do jego pracowników, w szczególności obowiązku zapłacenia składek przewidzianych w tym ustawodawstwie, tak jakby jego siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajdowały się we właściwym państwie członkowskim.
Obowiązek ten może zostać wykonany poprzez „przerzucenie” go na polskiego pracownika, oczywiście na podstawie sformalizowanego porozumienia z nim. Przywołane rozporządzenia stanowią bowiem, że pracodawca niemający miejsca prowadzenia działalności w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, może uzgodnić z pracownikiem, że spoczywający na pracodawcy obowiązek zapłacenia składek może być wypełniany w jego imieniu przez pracownika, bez uszczerbku dla podstawowych obowiązków pracodawcy. Pracodawca powiadamia instytucję właściwą tego państwa członkowskiego o dokonanych uzgodnieniach. W oparciu o to porozumienie pracownik stanie się jednocześnie płatnikiem składek ZUS, sam się do tych ubezpieczeń zgłosi oraz obliczy i przekaże do ZUS należne składki z tytułu swojego zatrudnienia. Podsumowując, co do zasady praca zdalna w Polsce dla zagranicznej firmy nie wiąże się z koniecznością płacenia podatków w państwie, w którym mieści się siedziba przedsiębiorcy.

Praca zdalna w Polsce dla zagranicznej firmy a obowiązki podatkowe

Polski pracownik posiadający tu miejsce zamieszkania podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, niezależnie gdzie osiąganych. Gdyby jednak prawo podatkowe państwa siedziby pracodawcy również przewidywało opodatkowanie dochodu pracownika osiąganego z tytułu zatrudnienia, trzeba byłoby sięgać do stosownej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. I tak, dla przykładu umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Włoskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania z dnia 21 czerwca 1985 r. stanowi, że zawsze wynagrodzenie, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie osiąga z pracy najemnej, będą podlegać opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim Umawiającym się Państwie. Dopiero jeżeli praca jest tam wykonywana, to osiągane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w drugim Państwie.
Co więcej, to na pracowniku w takiej sytuacji będzie ciążył obowiązek wpłacania w trakcie roku zaliczek na podatek dochodowy z tytułu dochodu ze stosunku pracy. Obliguje go do tego wprost art. 44 ust 1 a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to przepis przewiduje zasadę samodzielnego obliczania i wpłacania przez pracowników zaliczek na podatek dochodowy od dochodów otrzymywanych od pracodawcy, który nie ma siedziby ani miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Polski.

Jak wynika z powyższego, w przypadku świadczenia pracy zdalnej w Polsce dla zagranicznej firmy, sytuacja pracownika będzie nieco odmienna niż gdyby tę pracę świadczył na rzecz polskiego przedsiębiorcy. W szczególności praca z Polski na rzecz zagranicznego pracodawcy może się wiązać z wykonywaniem obowiązków płatnika składek z tytułu ubezpieczenia społecznego.