Rozwód a kredyt hipoteczny

Bardzo często słyszę pytania dotyczące problematyki rozwód a kredyt hipoteczny. Zdarza się nawet, że wspólny kredyt hipoteczny powoduje, że małżeństwo trwa pomimo zupełnego i trwałego rozpadu więzi małżeńskich.

Postanowiłam zatem wyjaśnić w niniejszym wpisie jakie konsekwencje powoduje kredyt hipoteczny, a zatem widniejąca w księdze wieczystej hipoteka przy podziale majątku dorobkowego byłych już małżonków.

Rozwód a kredyt hipoteczny

Trzeba pamiętać, że ustanowienie hipoteki na nieruchomości rodzi odpowiedzialność rzeczową jej właściciela. To zaś skutkuje tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia w wysokości jego wartości. Czym innym jest to, że spłacać kredyt hipoteczny można również w ramach odpowiedzialności osobistej. Oba te rodzaje odpowiedzialności przy kredycie hipotecznym zaistnieją ponieważ małżonkowie zaciągający zobowiązanie kredytowe ponoszą za jego spłatę odpowiedzialność całym majątkiem osobistym, a dodatkowo zabezpieczają tę spłatę właśnie hipoteką obciążającą finansowaną z kredytu nieruchomość. Czy zatem relacja rozwód a kredyt powoduje zmianę w zakresie tej odpowiedzialności? Tak, może w zasadzie dojść na skutek rozwodu do oddzielenia odpowiedzialności rzeczowej od osobistej. Będzie tak na przykład wtedy gdy sąd wyda orzeczenia działowe przyznające nieruchomość obciążoną hipoteką jednemu z byłych małżonków. W takim przypadku obaj ex małżonkowie będą bowiem odpowiadać osobiście, a dodatkowo tylko jeden z nich rzeczowo. Jeżeli miałabym zatem określić jakie konsekwencje zaistnieją w ramach relacji „rozwód a kredyt hipoteczny” w kontekście odpowiedzialności, to z punktu wierzyciela hipotecznego nic się nie zmieni, nadal krąg dłużników osobistych będzie ten sam i przedmiot zabezpieczenia hipoteką także będzie ten sam. Ewentualna sprzedaż nieruchomości przez  byłych małżonków spowoduje, że odpowiedzialność rzeczową będzie ponosił jej nabywca, natomiast odpowiedzialność osobista i tak spoczywać będzie na kredytobiorcach.

Rozwód a kredyt hipoteczny zaciągnięty przed ślubem

W sytuacji gdy jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie przed ślubem drugi z małżonków za spłaty kredytu nie odpowiada chyba, że w okresie narzeczeństwa na przykład za spłatę kredytu poręczył, wówczas oczywiście ta odpowiedzialność spoczywałaby także na rozwiedzionym małżonku jako poręczycielu. Aczkolwiek może zdarzyć się tak, że kredyt ten po ślubie będzie spłacany z majątku wspólnego albo przez małżonka, który kredytu nie zaciągnął, wówczas konieczne będzie po rozwodzie rozliczenie tych spłat na zasadach wynikających z art. 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Tak więc i w tym przypadku relacja kredyt a rozwód może zaistnieć w praktyce.

Kredyt hipoteczny a rozwód

Czy rozwód eliminuje problem tego kredytu?

Sam rozwód oczywiście powoduje, że zmienia się charakter współwłasności pomiędzy współwłaścicielami nieruchomości tj. byli już małżonkowie są współwłaścicielami w częściach ułamkowych nieruchomości zakupionej za środki z kredytu. Warto pamiętać, że w przypadku podziału majątku dorobkowego podziałowi podlegają tylko aktywa, a więc tylko nieruchomość w omawianym przypadku. Sąd nie podzieli natomiast pasywów, a zobowiązanie z tytułu kredytu hipotecznego należy do pasywów. Pasywa te będą zatem ciążyć na obu byłych małżonkach i raty kredytu wynikające z zawartej umowy kredytowej będą musieli spłacać obydwoje. Jak wskazano bowiem w jednym z postanowień Sądu Najwyższego długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, gdyż mimo podziału majątku wspólnego dług nadal się utrzymuje, a przerzucenie długu tylko na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli.

Jedyne co może uwolnić jednego z byłych małżonków od tego obowiązku to porozumienie z bankiem, w ramach którego bank zwolni z długu jednego z małżonków tj. tego, który w wyniku podziału nie stanie się wyłącznym właścicielem nieruchomości.

Kredyt hipoteczny a rozwód

Szacowanie wartości nieruchomości obciążonej hipoteką

We wcześniejszym orzecznictwie przyjmowano, że przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenia zmieniające rzeczywistą wartość tych składników w szczególności obciążenia o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką. Wartość tych obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r., sygn. akt III CZP 103/09).

Odliczenie obciążenia nieruchomości wynikającego z umowy kredytowej  następowało przez odjęcie wartości aktualnego obciążenia od wartości nieruchomości albo według kategorii rynkowych, przy uwzględnieniu reguł stosowanych w obrocie, jako że istnienie na nieruchomości zabezpieczenia wierzytelności w postaci hipoteki obniża jej wartość rynkową.

Później jednak Sąd Najwyższy zmienił podejście i przyjmował, że określając wartość nieruchomości podlegającej podziałowi należy wziąć pod uwagę wartość rynkową nieruchomości bez uwzględnienia obciążenia hipotecznego (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2017 r., wydane w sprawie I CSK 54/16). Wychodził bowiem z założenia, że przecież krąg dłużników się nie zmienia więc i wartość nieruchomości nie ulega zmianie.

Kredyt hipoteczny a rozwód

Aktualne stanowisko w zakresie uwzględnienia wartości hipoteki

Obecnie przyjmuje się, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd – przydzielając tę nieruchomość na własność jednego z małżonków – ustala jej wartość, jeżeli nie przemawiają przeciwko temu ważne względy, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego (tak kwestię tą ujmuje jedna z uchwał Sądu Najwyższego). A tym samym Sąd Najwyższy ukonstytuował regułę, pozwalając jednocześnie na odstępstwa od tejże reguły tak aby w specyficznych sytuacjach można było uwzględnić interesy byłych małżonków.

Rozwód a kredyt hipoteczny we frankach

Na pewno omawiając problematykę kredyt hipoteczny a rozwód nie można aktualnie pominąć kredytów frankowych. Najkrócej mówiąc nie ma różnic w tym zakresie, małżonkowie po rozwodzie nadal są odpowiedzialni za spłaty kredytu. Natomiast oczywiście nadal mogą pozwać bank o ustalenie nieważności umowy frankowej. Wymagane jest jednakże co do zasady, współdziałanie byłych małżonków. Z pozwem winni bowiem wystąpić wszyscy kredytobiorcy jako współuczestnicy konieczni.

Rozwód a kredyt zaciągnięty przez jednego małżonka

W przypadku innych kredytów, np. konsumpcyjnych może się zdarzyć, że w trakcie trwania związku małżeńskiego tylko jeden z małżonków zawrze umowę kredytową. Oczywiście wówczas stroną umowy kredytu z bankiem będzie wyłącznie ten małżonek, który zawarł umowę kredytu. Ale w stosunkach pomiędzy małżonkami znajdzie zastosowanie ogólna reguła wynikająca z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którą środki wypłacone przez bank wejdą do majątku wspólnego obojga małżonków jako składnik majątkowy nabyty w czasie wspólności i mogą zostać wydane na różne cele, w tym na przykład na majątek osobisty małżonka, który umowy kredytu nie zawierał. W takiej sytuacji będą one nakładem na ten majątek pochodzącym z majątku wspólnego stron podlegającym po rozwodzie rozliczeniu według zasad określonych w art. 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Mam nadzieję, że pojęcie podział majątku a kredyt hipoteczny po lekturze niniejszego wpisy stało się Państwu bliższe.