Podatek od pożyczki – czy da się uniknąć PCC?

Podatek od pożyczki jest wprost przewidziany przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatkowi temu podlegają m.in. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Opodatkowaniu podlegają także zmiany umów pożyczek.

Poniżej omówię PCC od pożyczki, z naciskiem na te przypadki, które często mają miejsce w praktyce, a jednocześnie objęte są zwolnieniem, a więc pożyczki rodzinne.

Podatek od pożyczki

Zgodnie z brzmieniem art. 720 kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki może być zwarta w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, w formie aktu notarialnego). Umowa pożyczki winna być zawarta w formie dokumentowej wówczas, gdy przekracza 1.000,00 złotych. Jest to forma przewidziana tylko dla celów dowodowych. Niezastosowanie tej formy nie skutkuje nieważnością dokonanych czynności.

W przypadku umów z elementem zagranicznym, podatek od umowy pożyczki wystąpi jeżeli jej przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą,
  w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie zatem z wolą ustawodawcy o tym czy pożyczka podlega opodatkowaniu PCC, decyduje miejsce jej dokonania i miejsce położenia rzeczy będącej przedmiotem transakcji. Przykładowo jeżeli w przypadku pożyczki pieniężnej sama umowa zostanie zawarta za granicą i pożyczkobiorca otrzyma przelew z zagranicznego konta pożyczkodawcy, podatek od umowy pożyczki, nie wystąpi.

Wyjaśnię, że podatek PCC od pożyczki ciąży na pożyczkobiorcy.

Podatek od pożyczki wynosi co do zasady 0,5 % kwoty pożyczki i bez znaczenia jest to czy została ono udzielona w sposób oprocentowany czy też nie. Trzeba jednak pamiętać, że podatek od pożyczki może być opodatkowany również stawką 20%, jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej biorący pożyczkę z tzw. zerowej grupy podatkowej, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Poza tym omawiany podatek od pożyczki nie wystąpi jeżeli umowa pożyczki, dokonywana będzie w warunkach określonych w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z ustawą nie ma obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku, jeśli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności.

Podatek od pożyczki prywatnej

Pisząc podatek od pożyczki prywatnej mam na myśli pożyczkę zawartą pomiędzy osobami należącymi do I grupy podatkowej w rozumieniu podatku od spadków i darowizn. Dotyczy to takich członków rodziny jak małżonek, rodzice, dziadkowie czy pradziadkowie, a także dzieci, wnuków, prawnuków, pasierba, ojczyma, macochy, rodzeństwa, teściów, zięcia oraz synowej.

Podatek od pożyczki prywatnej nie wystąpi jeżeli wysokość pożyczki pomiędzy tymi osobami nie przekroczy kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn, określonej dla tej grupy podatkowej, a więc na chwilę pisania niniejszego opracowania kwoty 10 434 zł. Co bardzo istotne, ustawodawca wymaga aby przy obliczaniu tej kwoty zsumować wszystkie pożyczki od tego samego pożyczkodawcy z ostatniego roku i 5 lat poprzedzających ten rok.

Powyżej tej kwoty pożyczka będzie opodatkowana podatkiem PCC w standardowej wysokości czyli 0,5 %.

Podatek od pożyczki w rodzinie

Poza tym ustawodawca wprowadził jeszcze jedną regulację, gdzie podatek od pożyczki w rodzinie nie wystąpi, a mianowicie całkowite zwolnienie pożyczek zawieranych między członkami najbliższej rodziny takimi jak małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Inaczej niż przy poprzednio omówionym zwolnieniu, z tej opcji nie będą mogły skorzystać osoby takie jak zięć, synowa oraz teściowie.

Co bardzo ważne, podatek od pożyczki rodzinnej nie będzie obligował pożyczkobiorcy tylko wówczas gdy otrzyma on pożyczkę pieniężną. Tym samym pożyczek rzeczy oznaczonych co do gatunku całkowite zwolnienie nie obejmuje.

Aby skorzystać z tego zwolnienia należy bezwzględnie spełnić dwa warunki tj.

• złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, tj. od dnia zawarcia umowy pożyczki,
• udokumentować otrzymanie przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W judykaturze wskazano, że ustawodawca nie wymaga aby rachunek bankowy, na który wpłacane zostaną pieniądze z udzielonej pożyczki, był rachunkiem pożyczkobiorcy.

Nadmienię, że nie ma obowiązku składania deklaracji wówczas, gdy umowa pożyczki jest zawarta w formie aktu notarialnego. Nadal jednak należy udokumentować jej otrzymanie w sposób, który wyżej wskazałam. Jak potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 17 lutego 2011 r., sygn.akt III SA/Po 678/10 brak złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, powoduje utratę prawa do zwolnienia z obowiązku podatkowego. Podatek od pożyczki w rodzinie będzie trzeba zatem zapłacić jeżeli nie wypełni się powyższego obowiązku.

Istotą tego zwolnienia jest zniesienie obciążeń podatkowych w przypadku przesunięcia określonej kwoty pieniężnej w drodze pożyczki na rzecz osób najbliższych, ale z drugiej strony podkreśla się konieczność udowodnienia faktu otrzymania pożyczki na rachunek bankowy ma na celu zapobieżenia nadużywaniu tej instytucji poprzez udzielanie fikcyjnych pożyczek, stąd przewidziany w ustawie warunek ich dokumentowania.