1. Strona główna
  2. /
  3. Prawo cywilne
  4. /
  5. Prawo spadkowe
  6. /
  7. Wydziedziczenie czym jest, na czym...

Wydziedziczenie czym jest, na czym polega?

Często słysząc o testamencie usłyszycie Państwo także takie pojęcie jak wydziedziczenie. Instytucja ta jest szczegółowo uregulowana w kodeksie cywilnym i pociąga za sobą bardzo niekorzystne dla wydziedziczonego skutki.
Z jakich przyczyn może nastąpić wydziedziczenie, jak tego dokonać i jakie konsekwencje się z tym wiążą dowiecie się Państwo z niniejszego wpisu.

 

Wydziedziczenie

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że wydziedziczenie może nastąpić tylko w ważnym testamencie. Testament w zasadzie może się ograniczać tylko do wydziedziczenia, nie musi zawierać innych rozrządzeń spadkodawcy na wypadek śmierci. Wydziedziczenie musi całkowicie być bezwarunkowe, nie można uzależnić go od spełnienia bądź niespełnienia określonych przesłanek, nie może być również ograniczone terminem.
Wydziedziczenie, zgodnie z brzmieniem art. 1008 kodeksu cywilnego, jest możliwe jeżeli uprawniony do zachowku:
• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Inne niż wymienione przyczyny czynią wydziedziczenie bezskutecznym.
Wydziedziczenie powinno być skonkretyzowane podmiotowo, a więc obejmować wskazanie konkretnej osoby, której ono dotyczy.
Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 września 2020 r., sygn.akt I ACa 49/19 aby wydziedziczenie było skuteczne spadkodawca winien opisać w testamencie przykłady konkretnych zachowań uprawnionego do zachowku, które wypełniałyby ustawowe przesłanki, nie jest zaś wystarczające posłużenie się ogólnymi sformułowaniami, bez wskazania konkretnych zachowań lub rodzaju obowiązków. Oznacza to, że przyczyna wydziedziczenia powinna zostać w testamencie sformułowana in concreto (być jednoznacznie sformułowana i opisana, z powołaniem się na konkretne przypadki), a nie podana in abstracto (bez odwołania się do konkretnych przykładów).
Wydziedziczenie będzie nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu – nawet gdyby w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia zachodziła.
Przesłanki usprawiedliwiające wydziedziczenie powinny istnieć co najmniej w momencie sporządzania przez spadkodawcę testamentu wydziedziczającego.
Wydziedziczenie w testamencie może zostać odwołane poprzez odwołanie tegoż testamentu.
Ponieważ uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych jest statystycznie najczęstszą przyczyną wydziedziczenia zwrócę tylko uwagę na stanowisko wyrażone w orzecznictwie, zgodnie z którym spadkodawca, z uwagi na swoją postawę względem spadkobiercy uprawnionego do zachowku i brak jakiegokolwiek zainteresowania tym spadkobiercą, nie może skutecznie wydziedziczyć tego spadkobiercy wskazując, że ten ostatni niedopełniał względem niego obowiązków rodzinnych ( tak np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 15.4.2015 r., I ACa 985/14).
Wydziedziczenie nie obejmuje zstępnych wydziedziczonego.

 

Co znaczy wydziedziczyć

Na pytanie co znaczy wydziedziczyć należy odpowiedzieć, że wydziedziczenie jest po prostu szczególną okolicznością wyłączającą prawo do zachowku. Stanowi ono wyraz podjętej przez spadkodawcę decyzji o pozbawieniu danej osoby określonych korzyści, jakie by jej przypadły ze spadku, o ile spełnione zostaną przesłanki związane z negatywnym zachowaniem w stosunku do spadkodawcy bądź osoby mu bliskiej.
Wydziedziczenie jest pozbawieniem zachowku, a nie innych uprawnień przysługujących określonym osobom na wypadek śmierci spadkodawcy.
Aby wydziedziczenie było ważne i skuteczne muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki:
• musi być dokonane go w ważnym testamencie,
• dokonane z przyczyny wymienionej w art. 1008 kodeksu cywilnego,
• nie może nastąpić przebaczenie przez spadkodawcę osobie wydziedziczanej.

Kogo można wydziedziczyć

Zgodnie z art. 1008 kodeksu cywilnego, już wcześniej przywołanym wydziedziczyć można zstępnych, małżonka i rodziców.
Nie ma potrzeby wydziedziczenia takiej osoby, której nie przysługuje roszczenie o zachowek, a więc na przykład osobie uznanej za niegodną dziedziczenia, albo takiej której która zrzekła się dziedziczenia.
Precyzyjnie zatem na pytanie kogo można wydziedziczyć należałoby odpowiedzieć, że wydziedziczenie objąć może zstępnych, małżonka i rodziców spadkodawcy, którzy w danej sytuacji byliby powołani z mocy ustawy do dziedziczenia.

 

Wydziedziczenie a zachowek

Mówiąc o wydziedziczeniu należy wyjaśnić czym jest tzw. testament negatywny, a to z tego względu, że testament negatywny nie stanowi wydziedziczenia określonego w art. 1008 kodeksu cywilnego. Testament ten to wyłączenie danej osoby od dziedziczenia. Jego skutkiem jest co do zasady dziedziczenie ustawowe z pominięciem wyłączonego. Jest to takie rozrządzenie, w którym spadkodawca nie podał przyczyny wyłączenia od dziedziczenia, bądź też takie, w którym przyczyna ta nie mieści się w dyspozycji art. 1008 kodeksu cywilnego.
Jak wskazuje się w judykaturze wyłączenie od dziedziczenia testamentem negatywnym nie pozbawia takiego spadkobiercy prawa do zachowku (tak uchwała Sądu Najwyższego z 10.4.1975 r., sygn.akt III CZP 14/75).
O zachowku przeczytać Państwo więcej tutaj.
W myśl art. 1010 § 1 kodeksu cywilnego spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Przebaczenie spadkobiercy może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej (tak uchwała Sądu Najwyższego z 19.10.2018 r., sygn.akt III CZP 37/18).

 

Mam nadzieję, że po lekturze tego wpisu będą Państwo już mieli świadomość czym jest wydziedziczenie.

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej w podobnej sprawie zapraszam do skorzystania z usług mojej Kancelarii. Szczegóły (koszt, zakres i termin realizacji usługi) można ustalić telefonicznie pod nr.: 694 433 846 w godzinach 07.00-20.00 lub za pośrednictwem e-mail: kancelaria@katarzynasiwiec.pl

    *Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych na warunkach określonych w podzakładce RODO

    Przeczytaj także

    04.12.2023.

    Zmiany w dziedziczeniu. Nowelizacja kodeksu cywilnego, która wchodzi w życie 15.11.2023 r. wprowadza kilka istotnych zmian dla osób dziedziczących spadki. Przede wszystkim teraz będą inne zasady dziedziczenia w sytuacji, gdy nie żyją dziadkowie spadkodawcy. Drugą zmianą, którą warto odnotować jest poszerzenie przypadków, w których spadkobierca może zostać uznany za niegodnego…

    23.07.2023.

    Jak podważyć testament. Spadkodawca, który chce rozporządzić swoim majątkiem, inaczej niż wynika to z ustawy, musi sporządzić testament. Testament taki może się okazać jednak ważny albo nieważny ponieważ będzie dotknięty wadą lub zostanie sporządzony w niewłaściwej formie. Przybliżę w niniejszym wpisie wybrane kwestie związane z możliwością podważania…

    28.05.2023.

    Odrzucenie spadku przez małoletniego to jedno z tych zagadnień, z którymi czasem muszą sobie radzić rodzice. Jak wygląda taka procedura, jaki jest w niej udział sądu, jaką formę powinno przybrać odrzucenie spadku i w jakim termin ma to nastąpić dowiecie się Państwo z niniejszego wpisu. Odrzucenie spadku przez małoletniego Podstawy materialno-prawne…

    19.05.2023.

    Często słyszę pytania o to jak zrzec się spadku, kiedy jest to możliwe, pod jakimi warunkami. Poniżej postaram się wyjaśnić czym jest zrzeczenie się spadku,  a czym jest zrzeczenie się dziedziczenia, w czym te instytucje są podobne, a czym się one od siebie różnią, niejednokrotnie są one bowiem mylone. Przede wszystkim…

    02.02.2023.

    Wiele osób, zwłaszcza w sytuacji gdy nie utrzymywali oni kontaktów ze spadkobiercą, a dowiaduje się, że może odziedziczyć spadek jest zainteresowanych tematyką taką jaką stanowi dziedziczenie długów. Jak to wygląda w praktyce, czy istnieje różnica w zależności od tego kiedy nastąpiła śmierć dłużnika, czy ma znaczenie kim był spadkodawca, kto dziedziczy długi, kiedy…

    03.01.2023.

    Aktualizacja wpisu 18.07.2024 Zachowek jest instytucją prawa spadkowego i najogólniej mówiąc ma za zadanie zabezpieczyć sytuację majątkową określonych członków najbliższej rodziny spadkodawcy w przypadku, w którym ten ostatni sam należycie by o to nie zadbał, a więc albo ustanowił w testamencie spadkobiercą inną osobą albo rozdysponował majątkiem poprzez dokonane darowizny jeszcze za życia. Zachowek przysługuje zarówno…

    10.11.2022.

    Aktualizacja wpisu 19.07.2024 Wiele osób zadaje mi pytanie jak uniknąć zachowku i czy jest to w ogóle możliwe. Oczywiście, w określonych sytuacjach jest to jak najbardziej możliwe. Czasem, aby to osiągnąć niezbędne jest działanie spadkodawcy, a czasem to spadkobierca musi okazać się wiedzą i niezbędną aktywnością w celu uniknięcia jego zapłaty. Poniżej…