Z pewnością wszystkim przedsiębiorcom i nie tylko znane jest pojęciem optymalizacji podatkowej. O tym jaki ma ona charakter, czy jest dozwolona i ogólnie jakie są jej metody dowiecie się Państwo z niniejszego wpisu.
Co to jest optymalizacja podatkowa?
Kluczowe staje się wyjaśnienie czym w ogóle optymalizacja podatkowa jest. Najprościej mówiąc jest to podejmowanie działań zmierzających do obniżenia obciążeń podatkowych, przy czym musi ono odbywać się w granicach obowiązującego prawa. Optymalizacja podatkowa najczęściej źle się kojarzy ale tak nie powinno być, ona jest jak najbardziej dozwolona , a w jakim stopniu świetnie wyjaśnił to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 lipca 2019 r. w sprawie II FSK 2033/17, zgodnie z którym optymalizacja, jako dążenie do zmniejszenia efektywnego obciążenia podatkowego, jeżeli nie jest niezgodna z prawem, nie obejmuje nadużycia lub obejścia prawa, nie stanowi naruszenia normatywnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, nie jest niedopuszczalna, tym bardziej nie jest zakazana.
Różnica między optymalizacją a unikaniem opodatkowania
Optymalizacja podatkowa rozumiana jako dążenie do zmniejszenia obciążeń podatkowych jest dozwolona. Oznacza ona wybór takiej formy czy struktury aby zmniejszyć opodatkowanie przedsiębiorstwa. Podatnikowi nie grożą co do zasady negatywne konsekwencje wynikające z stosowania dopuszczalnych metod optymalizacji. Unikanie opodatkowania, wręcz przeciwnie, jest podejmowaniem działań zakazanych przez prawo podatkowe, które prowadzą do zmniejszenia zobowiązania podatkowego albo jego unikania. Przykładowo unikaniem opodatkowania będzie nieujawnianie źródeł przychodów. To jest oczywiście niedozwolone i obarczone negatywnymi konsekwencjami.
Metody optymalizacji podatkowej
Po wyjaśnieniu samego pojęcia optymalizacji podatkowej konieczne staje się przybliżenie wybranych metod optymalizacji. Nie będą to naturalnie wszelkie możliwe opcje ale kilka prostszych z nich omówię poniżej.
Wybór formy opodatkowania
W pierwszej kolejności obciążenia podatkowe możemy zmniejszyć poprzez wybór formy opodatkowania. W przypadku osoby fizycznej mamy do wyboru ryczałt – opłacalny szczególnie przy niskiej jego stawce np. 8,5% i małych kosztach prowadzonej działalności, skalę podatkową i podatek liniowy opłacalny przy wyższych zarobkach tj. dochodach wyższych niż 120.000 zł w skali roku. Poprzez trafny wybór formy opodatkowania można zmniejszyć obciążenia podatkowe. Ostatnio popularną metodą zmniejszenia obciążeń stało się zakładania fundacji rodzinnych. To może zmienić się w kolejnym roku jeżeli planowane zmiany podatkowe wejdą w życie.
Czasem wybór formy opodatkowania może wiązać się np. ze zmianą formy organizacyjnej prowadzonej działalności.
W przypadku spółek zdecydowanie dobrze wypada opodatkowanie podatkiem estońskim, wybór tego opodatkowania jest jak najbardziej zgodny z prawem i korzystny zwłaszcza dla tych spółek, które nie wypłacają dywidend, ale nie tylko.
Korzystanie z ulg i zwolnień podatkowych
Podatnicy mogą minimalizować swoje podatki poprzez wykorzystanie instrumentów stworzonych przez ustawodawcę, a więc mogą korzystając z ulg podatkowych i preferencji podatkowych. Jako przykład mogę tu podać wykorzystanie specjalnych stref ekonomicznych, korzystanie z ulg na działalność badawczo-rozwojową czy też planować działań za granicami kraju. Przykładowo art. 21 ust. 1 pkt 63a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych gwarantuje prawo do zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Bardzo popularnym sposobem optymalizacji jest korzystanie przez informatyków tworzących programy komputerowe z ulgi IP BOX.
Z drugiej strony podatnicy, którzy wybrali opodatkowanie dochodów podatkiem liniowym nie mogą korzystać z ulg podatkowych. Tak więc czasem ulga podatkowa związana jest ze sposobem opodatkowania.
Amortyzacja środków trwałych
Amortyzacja środków trwałych również może być narzędziem optymalizacji. Przykładowo podatnik może skorzystać z jednorazowej amortyzacji w niektórych sytuacjach, a zatem zwiększyć koszty prowadzonej działalności, a przez to należny podatek. Przykładowo podatnicy w roku podatkowym, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej, oraz mali podatnicy mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3–8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50.000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. Z kolei w przypadku, gdy wartość początkowa środka trwałego jest równa lub niższa niż 10.000 zł, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych jednorazowo – w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej albo w miesiącu następnym.
Innym sposobem optymalizacji przez amortyzację będzie stosowanie stawki degresywnej, a nie liniowej, zaś dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji podatnik może sięgnąć po indywidualne stawki amortyzacji.
Jak Państwo widzicie przy pomocy amortyzacji można dokonać kumulacji kosztów na początku korzystania ze środka trwałego (jednorazowa amortyzacja), poprzez jej przyspieszenie stosując metodę degresywną.
Optymalizacja struktury organizacyjnej
Czasem optymalizacja sprowadzać się będzie do wyboru formy działalności gospodarczej. Dla jednych lepszą formą pod kątem podatków będzie JDG, dla innych np. spółka z o.o. zwłaszcza gdy jest małym podatnikiem opodatkowanym 9% CIT bądź spółki komandytowej, w której można skorzystać z odmiennej formy opodatkowania dochodów komandytariusza i komplementariusza.
W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością częstą metodą ostatnio jest wprowadzanie do umowy obowiązku świadczeń powtarzających się przez wspólników (art. 176 KSH) ale to głównie z uwagi na składkę zdrowotną. Stosowane są też praktyki polegające na udzielaniu pożyczek czy zatrudnianiu wspólników w spółkach tam gdzie jest to możliwe.
Międzynarodowe planowanie podatkowe
Jednym ze sposobów zmniejszania obciążań podatkowych jest wybór korzystnych jurysdykcji w innych krajach i korzystanie z określonych struktur jak fundacje czy holdingi. W zależności od zapisów w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania jedne destynacje mogą okazać się korzystniejsze od innych. Czasem podatnicy przenoszą prowadzoną działalność gospodarczą do innych krajów gdzie warunki prowadzenia działalności są lepsze. W takich przypadkach należy jednak pamiętać o podatku exit tax. W przypadku osób fizycznych czasem dobrym rozwiązaniem jest zmiana rezydencji podatkowej na Emiraty Arabskie bądź inne kraje, w których nie płaci się podatku dochodowego. Wiele aspektów przy planowaniu działalności za granicą należy wziąć pod uwagę podejmując decyzję. Warto jednak niekiedy taką opcję na poważnie rozważyć.
Korzyści z optymalizacji podatkowej
Jak już wyżej wspomniałam celem dozwolonej optymalizacji podatkowej jest zmniejszenie obciążeń podatkowych i to jest główna korzyść ale są też inne benefity wynikające z podejmowania tego typu działań i właśnie o nich napiszę poniżej.
Zwiększenie płynności finansowej
Zmniejszenie obciążeń fiskalnych z reguły wpływa na większą płynność finansową, a to z tego względu, że więcej środków pozostaje najzwyczajniej w firmie. Czym wyższe podatki tym tych środków na inne cele mniej. Uwolnione w ten sposób środki firmy mogą przeznaczyć na inne cele, na rozwój, na poprawę warunków zatrudnienia, na inwestycje w nowe technologie itd.
Poprawa konkurencyjności
Pośrednio mniejsze podatki to większa konkurencyjność firmy bo zaoszczędzone dzięki działaniom optymalizacyjnym kwoty można poprawić na zwiększanie przewagi nad konkurencją poprzez inwestowanie we wspomniany już wcześniej rozwój firmy.
Bezpieczeństwo prawne
Czasem optymalizacja może się przełożyć także na polepszenie sytuacji przedsiębiorcy pod kątem prawnym. Mam na myśli sytuację, w której zamiast prowadzić działalność w formie JDG podatnik decyduje się założyć spółkę czy fundację rodzinną oddzielając niejako majątek firmowy od prywatnego jednocześnie go chroniąc.
Legalność optymalizacji podatkowej – na co uważać?
Jak wyjaśniłam na początku optymalizacja podatkowa jest możliwa i dopuszczalna byle nie mylić jej z unikaniem opodatkowania przy użyciu najróżniejszych konstrukcji, które z legalnością nie mają zbyt wiele wspólnego. Należy dodatkowo pamiętać, że zgodnie z art. 119a § 1 Ordynacji podatkowejczynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).
Trzeba mieć zatem na uwadze aby nie tworzyć sztucznych konstrukcji, nie mających oparcia w okolicznościach faktycznych bo wówczas nie będzie to już optymalizacja. Na koniec jeszcze powtórzę w ślad za wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 marca 2004 r., III SA 2984/02, że „jeżeli obowiązujący porządek prawny stwarza podatnikowi możliwość wyboru kilku legalnych konstrukcji do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego, z których każda będzie miała inny wymiar podatkowy, to wybór najkorzystniejszego podatkowo rozwiązania nie może być traktowany jako obejście prawa”.
Jak rozpocząć optymalizację podatkową w firmie?
Przede wszystkim należy przemyśleć jej strategię mając na względzie okoliczności danego przypadku, nie warto sugerować się tym co zostało zrobione w innych firmach i ślepo ufać, że to sprawdzi się także u nas. Warto także skonsultować się z doradcą podatkowym, który pomoże nam sprawdzić czy to co założyliśmy jest rzeczywiście dopuszczalne i dla nas korzystne.
