Ulgi podatkowe i inne dla aktywnych zawodowo seniorów

Zbliża się czas rozliczeń podatkowych, stąd pomyślałam, że warto przybliżyć temat ulg podatkowych i nie tylko osobom starszym. Poniżej postaram się opisać najbardziej interesujące z nich perspektywy ulgi podatkowe oraz kwestie związane z pobieraniem emerytury i jednoczesną pracą.

Ulga dla pracującego seniora

Ustawodawca postanowił premiować pracę osób mających uprawnienia emerytalne w taki sposób, że przewidział dla nich specjalną ulgę podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych. Przewiduje ją art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem wolne od podatku są przychody:
1) ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
2) z umów zlecenia
3) z zasiłku macierzyńskiego, oraz
4) z pozarolniczej działalności gospodarczej, z której dochody są opodatkowane według skali podatkowej, podatkiem liniowym albo dotyczące dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej albo w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
– otrzymane przez podatnika po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiety i 65. roku życia w przypadku mężczyzny, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł pod warunkiem, że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym oraz podatnik, mimo nabycia uprawnienia, nie otrzymuje emerytury lub renty rodzinnej, emerytury i renty z KRUS, emerytury i renty przewidzianej dla służb mundurowych itd. (chodzi tu o świadczenia systemowo zastępujące emeryturę i rentę z FUS).

Zwolnienie to jest limitowane, dotyczy bowiem przychodów w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł.  Co bardzo ważne nie ma znaczenia, w której części roku senior ukończy 60 lub 65 rok życia, istotne jest, by kwota zwolnienia za cały rok nie przekroczyła tego limitu. Limit ten w szczególności nie jest proporcjonalny w przypadku nabycia wieku emerytalnego w trakcie roku.

Warunek „nieotrzymywania emerytury” jako warunek do zastosowania ulgi dla seniora powinien być spełniony na moment otrzymania przychodu. Należności otrzymane przed datą otrzymania emerytury korzystają ze zwolnienia z opodatkowania. Natomiast wypłata należności po dacie otrzymania emerytury oznacza brak prawa do ulgi ze względu na niespełnienie jednego z podstawowych warunków dotyczącego nieotrzymywania emerytury w momencie uzyskania przychodu (patrz pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6.9.2022 r., 0112-KDIL2-1.4011.550.2022.2.KF).
Warto też wiedzieć, że aby skorzystać z ulgi dla seniorów wystarczy osiągnięcie wymaganego wieku (60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn). Nie jest natomiast konieczne decyzji o przyznaniu prawa do emerytury.
Reasumując, warunkami uzyskania prawa do ulgi dla seniora są:
a) odpowiedni wiek,
b) opłacanie składek społecznych,
c) nabycie prawa do emerytury lub renty rodzinnej,
d) niepobieranie emerytury lub renty rodzinnej,
e) uzyskiwanie przychodów objętych prawem do ulgi.

Ulga rehabilitacyjna

Osoby starsze zainteresuje z pewnością także niniejsza ulga tj. ulga rehabilitacyjna. W myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odliczeniu od dochodu (pomniejszeniu dochodu o określone wydatki) podlegają również określone wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione
w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną (posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności) lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne (współmałżonka, dzieci własne przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbów, rodziców, rodziców współmałżonka, rodzeństwo, ojczyma, macochę, zięciów, synowe – jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej w ubiegłym roku (w 2024 r. była to kwota 21 371,52 zł).

Podatnicy będący osobami niepełnosprawnymi mogą korzystać z ulgi rehabilitacyjnej bez żadnych dodatkowych warunków. Podatnicy, na których utrzymaniu są osoby niepełnosprawne mogą skorzystać z ulgi po spełnieniu dwóch warunków:

• osoba niepełnosprawna musi być w stosunku do podatnika lub jego małżonka osobą zaliczoną do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn lub być dzieckiem obcym przyjętym na wychowanie przez podatnika lub jego małżonka,
• nie może w roku podatkowym uzyskać dochodu przekraczającego kwotę wyżej wskazaną, z zastrzeżeniem, że do dochodu tego nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci, których wychowanie uprawnia do rozliczenia się podatnika jako osoba samotnie wychowująca dziecko, zasiłku pielęgnacyjnego, świadczenia uzupełniającego i innych wymienionych świadczeń.

Można w jej ramach odliczyć wydatki takie jak np. poniesione na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,
  • odpłatność za pobyt w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym
  •  zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
  • leki w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeżeli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować stale lub czasowo te leki i inne w przepisach wymienione.

Co bardzo ważne, nie został określony katalog wydatków na adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, które mogą podlegać odliczeniu – w każdym przypadku decydujące powinny być potrzeby danego podatnika wynikające z jego niepełnosprawności, np. w przypadku osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu do wydatków na adaptację mieszkania, podyktowanych potrzebami wynikającymi z tej niepełnosprawności, można zaliczyć np. wydatki na zakup i montaż balustrad i uchwytów ułatwiających poruszanie, likwidację progów, wykonanie podjazdu dla wózków inwalidzkich.

Z odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej może skorzystać podatnik, który:

• uzyskał przychody (dochody) opodatkowane skalą podatkową i/lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
• poniósł wydatki kwalifikujące się do wydatków na cele rehabilitacyjne lub na cele ułatwiające wykonywanie czynności życiowych, a wydatki te nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków:

• Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON);
• Zakładowego Funduszu Aktywności (ZFA), 
• Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON);
• Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ),
• Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) ani zwrócone w jakiejkolwiek formie.

Warto wiedzieć, że podatnik w ramach tej ulgi może odliczyć wydatki w wysokości do 2280 zł związane z utrzymaniem samochodu jak np. zakup OC. Samochód musi być własnością lub współwłasnością osoby niepełnosprawnej lub podatnika, a więc wydatków ponoszonych na leasingowany samochód bądź wynajęty w ramach niniejszej ulgi nie sposób odliczyć.

Kwota wolna a dochód seniora

Należy pamiętać, że seniorzy pracujący bądź otrzymujący emeryturę mają prawo do kwoty wolnej, która wynosi 30.000 zł. Osiągając dochody do takiej kwoty w roku kalendarzowym nie zapłacą żadnego podatku. Jeżeli spełniają warunki do skorzystania z ulgi dla pracującego seniora to nie zapłacą podatku zarabiając do kwoty 115.825 zł w ciągu roku. Niestety płacą składkę zdrowotną.

Tak więc emeryci otrzymujący emeryturę w wysokości do 2500 zł miesięcznie nie zapłacą podatku dochodowego. Może się to jednak zmienić od 1 marca br. wskutek waloryzacji emerytur. Inflacja w Polsce jest nadal na wysokim poziomie, a to ma wpływ na wysokość emerytur, są one bowiem waloryzowane wskaźnikiem waloryzacji, a jest to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Miałby to być 5,82 %, a więc niektórzy emeryci przekroczę kwotę wolną i od niej będę musieli zapłacić 12 % podatek pomniejszony o kwotę zmniejszającą podatek

Zmniejszenie emerytury bądź renty

Mówiąc o dochodach seniorów należy pamiętać jeszcze o jeden ważnej kwestii, a mianowicie część z nich chcąc zachować prawo do pełnej emerytury bądź renty nie może przekroczyć określonych zarobków. To co jednak niżej napiszę nie będzie miało zastosowania do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). Osoby w powszechnym wieku emerytalnym mogą zarobkować bez ograniczeń ale ci z nich, którzy pobierają świadczenia z ZUS we wcześniejszym wieku i dodatkowo np. pracują muszą pamiętać, że po przekroczeniu 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie jest to kwota 5713,20 zł) świadczenie zostanie zmniejszone o kwotę przekroczenia (z pewnym ograniczeniem), a jeżeli ich dochody przekroczą 130% przeciętnego wynagrodzenia (na ten moment kwotę 10 610,20 zł brutto), wypłata emerytury czy renty może zostać zawieszona.
Trzeba też wiedzieć, że jest jeden wyjątek w odniesieniu do osób, które otrzymują rentę
w powszechnym wieku emerytalnym. Ma on miejsce wówczas gdy otrzymują oni dopłatę
z budżetu państwa do kwoty najniższej emerytury. Gdy przychód z tytułu pracy przekroczy kwotę dopłaty, otrzymują emeryturę za dany okres bez dopłaty z budżetu.
Limity 70 i 130% nie dotyczą także inwalidów wojennych i wojskowych.